FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ

 

                                       

FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ

Fazla Çalışma Nedir ?

Fazla çalışma işçinin kanunda öngörülen haftalık normal çalışma süresini aşan çalışmasıdır. 4857 sayılı İş Kanunumuzda haftalık çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir. Haftada 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olup, bu çalışmalar ücretlendirilecektir.

Çalışma Süresi Nasıl Belirlenecek?

Çalışma süresi belirlenirken işçinin sadece fiilen çalıştığı süre değil, işverenin emir ve talimatı altında geçirdiği tüm süreler dikkate alınır. Bu bağlamda iş süresinden sayılan haller şöyledir;

• İşçi işverenin talimatı ile başka bir yere çalışmak üzere gönderilmişse, yolda geçen süreler çalışma süresine dahildir.
• İşçinin her an iş görmeye hazır bir şekilde işverenin talimatını bekleyerek boşta geçirdiği süreler çalışma süresine dahildir.
• İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi, işyeri dışında olsa da işverenin herhangi bir işini görmek üzere asıl işini yapmaksızın geçirdiği süreler çalışma süresine dahildir.
• Süt izni süresi çalışma süresine dahildir.

Ara dinlenmeleri ise çalışma süresine dahil edilmeyecektir.

Haftalık normal çalışma süresinin en çok 45 saat olacağını söylemiştik. İşçi birden çok işyerinde çalışıyor olabilir. Ancak bu durumda da yine işçinin haftalık normal çalışma süresi 45 saatten fazla olamaz. Günlük çalışma süresi ise 11 saati aşamaz.

Fazla Çalışma İle Fazla Sürelerle Çalışma Kavramları

Bu iki kavram birbiri ile karıştırılmamalı ve birbirinin yerine kullanılmamalıdır. İkisi arasındaki en önemli fark ücretin hesaplanması hususundadır.

Fazla çalışma; haftalık 45 saati aşan çalışmadır.

Fazla sürelerle çalışma; haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında kararlaştırıldığı iş ilişkilerinde 45 saate kadar yapılan çalışmadır. Örnek vermek gerekirse; iş sözleşmesinde çalışma süresi 42 saat olarak belirlenmiş bir işçi bir haftada 50 saat çalışmışsa, 45 saate kadar olan 3 saatlik çalışma için fazla sürelerle çalışma hükümleri, 45 saati aşan 5 saatlik çalışma için ise fazla çalışma hükümleri uygulanacaktır.

Ödenecek Ücret

Fazla çalışma için işçiye her bir saat için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 fazlası ödenir.

Fazla sürelerle çalışma için işçiye her bir saat için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %25 fazlası ödenir.

Bu oranlar kanunun öngördüğü asgari oranlardır. İş sözleşmeleri ile bu oranlar azaltılamaz ancak artırılabilir.

Fazla Çalışma Süresinin Sınırı

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. İşçinin 270 saati aşan fazla çalışma için vereceği onay geçersizdir. Bu husus önemlidir. Kanunda fazla çalışmanın üst sınırı 270 saat olarak belirlenmiştir. Bu nedenle gerçekte işçi bir yılda 270 saati aşan fazla çalışma yapmış dahi olsa, dava açıldığında mahkemece 270 saati aşan fazla çalışma kabul edilmeyecektir.

Fazla Çalışmanın İspatı

Fazla çalışma ücretinin ödenmesine ilişkin dava açıldığında ispat yükünün hangi tarafta olduğu önem taşımaktadır. İşçinin ispatlaması gereken fazla çalışma yaptığıdır. İş davalarında önemli bir delil olarak karşımıza çıkan tanık ile işçi fazla çalışma yaptığını ispatlayabilir. İşverenin ise fazla çalışma ücretinin ödendiğini ispatlaması gerekir. Ücretin ödendiğinin ispatında ücret bordroları önem taşır. Yargıtay’a göre;

• İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bordronun sahteliği kanıtlanmazsa, imzalı bordroda yer alan fazla çalışma ücretinin ödendiği kabul edilir.
• Bordroda fazla çalışma bölümünün boş olması ya da bordronun imza taşımaması halinde işçi fazla çalışma yaptığını her türlü delille ispat edebilir.
• Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtlı olması durumunda bile işçi bordroda yazılı olandan daha fazla çalışma yaptığını yazılı delille ispatlayabilir.

 

Fazla Çalışma Ücreti Talebi

Fazla çalışma ücreti feshe bağlı bir alacak olmadığından, talep edilebilmesi için iş akdinin sona ermiş olması gerekmez. Ödenmediği takdirde iş akdi devam ederken dava açılabilir.

Zamanaşımı Süresi

Fazla çalışma ücretlerine ilişkin talepler 5 yıllık zamanaşımına tabiidir. Burada dikkat edilmesi gereken, zamanaşımı süresinin fazla çalışmanın yapıldığı tarihten itibaren işlemeye başlayacağıdır. Fazla çalışma ücretinin talep edilmesi için iş akdinin sona ermesine gerek yoktur. Bu nedenle iş akdi devam ederken fazla çalışma ücretine ilişkin zamanaşımı da işlemeye devam etmektedir.

Fazla Çalışma Ücretinde Takdiri İndirim

Dava sonucunda, işçiye ödenmesi kararlaştırılan fazla mesai ücretinin yüksek çıktığı durumlarda mahkemece %30 a kadar (bu orandan fazla olamaz) takdiri indirim uygulanması Yargıtay kararlarıyla da desteklenmesi ile birlikte yerleşik bir uygulama haline gelmiştir. Fazla çalışma yapıldığının işçi tarafından tanık ile ispat edilebileceğine yukarıda yer vermiştik. Bu takdiri indirim fazla çalışmanın tanık ile ispat edildiği durumlarda geçerlidir. İşçi fazla çalışma yaptığını yazılı belgeler ve işveren kayıtları ile ispat ettiği takdirde, herhangi bir indirim uygulanmayacaktır. (Konuya ilişkin Yargıtay kararı; Yargıtay 9. H.D. 2017/8424 E. 2017/4718 K. )

 

                                                                                                        Avukat Başak BARAN

                                                                                                               Ankara Barosu